ÇFARË I SOLLI FEJA E PUSHTUESIT POPULLIT SHQIPTAR?

Nga KOLEC TRABOINI

Kur i ishte mbush mendja top për ta bërë Shqipërinë Kalifat të Zi, Abdi Baleta, para e prapa vitit 2000, më pat quajtur në 15 shkrimet e veta të hallakatura të botuara në shtyp si “katoliko-manjak”, “katoliko-centrik” dhe epitete të tjera. Kurrë nuk e kam marrë vesh çfarë kuptonte ky fanatik fetar me këto fjalë kur unë nuk dallohesha në asgjë si ndonjë njeri që propagandon fe a besime. I gjithë strumbullari i shfryrjes së Abdi Baletës në fillim të pranverës 2000, ishte fakti se 2 vjet më parë, a thënë plot 20 vjet si sot, në nëntor 1998, kisha përcjellë në mediat sociale shkrimin “Çfarë i solli feja e pushtuesit kombit shqiptar” si kundërpërgjigje turrit të marrë të osmanëve të rinj që pas vitit 1990 mbinë si kërpudha pas shiut. Ata nga shkollat fetare islamike ku studionin vehabizmin ekstrem në Jordani, Siri, Malajzi e gjetkë, përcillnin shkrime me të cilat kërkonin të rrënonin figurën e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, por merreshin edhe me denigrimin e Nënë Terezës dhe Dedë Gjon Lulit. Ishte një grup i programuar studentësh të mbështetur nga një organ shtypi i Abdi Baletës në Tiranë, që mohonin gjithçka shqiptare sikur të ishim një popull turko – arab dhe ngulmonin se koha e pushtimit osman për shqiptarët kishte qenë një lumturi e madhe.

Madje edhe tani që po e ripërcjellim këtë shkrim të zgjeruar, del Nexhmedin Spahiu në Prishtine e shkruan se shqiptarët e kanë përqafuar me dashuri të madhe fenë e pushtuesit osman, i cili dihet botërisht se ka qenë me gjakësori që ka përballuar populli shqiptar në shekujt. Atë shkrim timin po e ripërcjell pas dy dekadash dhe në vazhdim do të bashkëngjisim një përmbledhje të përgjigjes që i dha studiuesi Profesor Engjell Sedaj (1943 – 2006) Abdi Baletës në gazetën “Bota sot” më 12 mars 2000, shkrim që më ra në dorë kësisoj: Atëbotë në Boston më është dërguar nga Parisi prej dukagjinasit që jetonte në Francë që pas Luftë së II Botërore, Nikoll Daka, një zarf ku kishte fotokopjet e 15 shkrimeve polemizuese të Abdi Baletës ku përmendej emri im, dhe për të njëjtën arsye edhe shkrimi i Prof.Engjëll Sedaj “Skriptomania e një maniaku konvertit”, të cilin do ta paraqesim me shkurtime në fund të shkrimit.

Shkrimi që ndezi Andi Baletën: Çfarë i solli feja e pushtuesit popullit shqiptar?

Duke venë re se disa shqiptarë myslimanë po duan ta propagandojnë fenë e besimin e tyre si diçka absolute, si burim më i madh kulturës së popullit shqiptar është e nevojshme tu kujtojmë se nëse katolikët dhe ortodoksët janë me të përmbajtur në propagandime të kësaj natyre, kjo ndodh për faktin se është në moralin e fesë së krishterë të mos u mburrur besimtari për fenë e vet, por të jetë i përvuajtur, të punojë më shumë me vepra mirësie se sa me fjalë. Kjo në fakt duhet të jetë në moralin e çdo lloj feje, pa u hedhur në rivalitet me njëra-tjetrën. Në qoftë se dikush mendon se kjo heshtje është shprehje e tronditjes së besimit dhe se Krishterimi ka vdekur sepse katolikët dhe ortodokset janë më të përmbajtur në propagandimin e fesë, ose ky besim për shkak të pakicës në popull është në krizë, ky dikush e ka krejt gabim. Potenciali shpirtëror i njerëzve të një besimi matet në fund të fundit me vepra e jo me pasione të sëmura diletantësh e njerëzish me mungesë kulture e dije.

A mund të gjendet një libër tjetër- apostull të shqiptarizmes- si “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu” i priftit katolik Marin Barleti, apo një monument të Gjuhës shqipe si meshari i Gjon Buzukut, me gjeni ju lutem një kodik si Kodiku i Arte dhe ai i Purpurtë i Kishës Ortodoksë Shqiptare ne Berat – të rradhë për nga lloji në mbarë botën e qytetëruar. Gjeni modele ikonografie si ato të Onufrit në kishat Ortodoksë Shqiptare (nuk janë greke), me te kuqen e tij i konsideruar si i dyti artist i ikonografisë botërore pas rusit Andrei Rublov. Por artistë tanë të mëdhenj, si ata të hershmit dhe ata të periudhës së Rilindjes, kur i kanë punuar veprat e tyre, kanë filtruar aty shpirtin e vet atdhedashës, ata e kanë përdorur motivin fetar për ti shërbyer aspiratës se popullit shqiptar.

Është pikërisht ajo kohë Rilindje që dikush ka marrë përsipër ta gjykojë si “ujë i ndenjur” për të mos thënë i qelbur apo “qereste” në disa filozofime ex-katedra. Nuk dua ti bëj koment këtij vlerësimi kaq absurd për Rilindësit tanë të mëdhenj, për apostujt kombëtar. Këtë lloj denigrimi nuk e bëjnë kurrë grekët për Kollokotronin të cilin e kanë helmuar vetë në qelinë e burgut, përkundrazi e kanë shpallur pa hezitim hero kombëtar, nuk e bëjnë as serbët për Vuk Karaxhiqin e që e vlerësojnë si shenjt të tyre, nuk e bëjnë as bullgarët për Kristo Botevin, a hungarezet për Shandor Petefin, por veprat e tyre i shpallin monumente me të cilët mburren para botës së qytetëruar.

Por ndryshe nga se bënin artistët e fundit të Mesjetës apo Rilindësit që edhe kur tema ishte fetare përçonin ide iluministe dhe atdhetare, sot (në këto kohërat tona moderne të fudullëkut) po ndodh krejt ndryshe. Kujtoj një fakt tepër të dhimbshëm: të tëra xhamitë e rindërtuara pas vitit 1990 në Shqipëri janë të mbushura me arabizma, dhe kurrkush nga besimtaret shqiptar (myslimanë) nuk e di se çka shkruhet në ato faqe muri me pika e vija ovale të padeshifrueshme. Madje edhe arkitektet janë turq Stambolli (gjë te keqe nuk ka por arkitektët e zot shqiptarë shkojnë e punojnë kamarierë në Greqi – ndoshta dhe në Turqi – se ka papunësi në Atdhe), gjithashtu në hyrje e xhamive, kujtoj atë të Parrucës në Shkoder, shihen ca pllaka mermeri a bronzi në të cilat shkruhen emrat e ca Merzuk Sunxhukëve të Kuvaitit, të cilët kështu mbeten të shënuar në historinë e kulturën e popullit shqiptar në kuadrin e internacionalizmit islamik.

Nuk jemi një komb mysliman. Mos shihni ëndrra me sy hapur. Jemi populli shqiptar dhe fetë në histori i kemi ndërruar për t’ju përshtatur terrenit e rrethanave e për të gëzuar privilegje në Perandorinë Osmane. Ndërrimi i fesë nuk është bërë për të ndihmuar në çështjet kombëtare, por për ti ndihmuar interesave të ngushta të individit. Mos flisni gjëra që tingëllojnë si absurditete të padëgjuara më parë. Grekët nuk u asimiluan në pikëpamje fetare por dolën prej perandorisë gjakatare osmane më të fuqishëm prej tërë popujve të Ballkanit. Serbët nuk e ndërruan fenë dhe e bënë shtetin e vet në Ballkan, madje morën edhe territore të popujve të tjerë ( Kosovën e Vojvodinën) edhe pse atje kishte fare pak serb. Rumunet po ashtu nuk e ndërruan fenë dhe e nxorën atdheun e vet nga zgjedha turke shumë vjet përpara nesh, bullgarët po ashtu.

Vetëm ne në Ballkan nuk arritëm kurrnjë farë objektiv kombëtar, derisa kalbësirës perandorake Osmane i ra dhe trau i fundit që desh na zuri brenda, pikërisht neve që e përqafuam fenë e pushtuesit të parët dhe masivisht në Ballkan, që i dhamë pushtuesit osmanë 40 vezirë shtypës popujsh, me të cilët çuditërisht mburremi, e pra pikërisht ne që mezi u ndamë nga “përqafimi” me pushtuesin tonë “të dashur”, Perandorinë Osmane. A mund të mburremi sot se ish Jugosllavisë pushtuese i dhamë një president kryesues radhe e një shkrimtar si Sinan Hasani, a mund te mburremi se Fadil Hoxha ishte antarë i forumit me të lartë të Jugosllavisë, mik kryekreje me Titon, a gjeni dhe një shqiptar të vetëm të mburret për një tradhtar si Rrahman Morina, dhe akoma më tej sikur kosovarët të ishin konvertuar të gjithë në ortodoks (fenë e pushtuesit serb) çfarë do të ishte Kosova sot?!

Sot Kosova shihet me të drejtë si qëndra e shqiptarizmës në Ballkan, por kjo ka ardhur për shkak të rezistencës së pashoqe në të gjitha fushat e jetës, duke ruajtur gjuhën, kombësinë, traditat, zakonet, kulturën dhe edhe fenë. Mosndrrimi i fesë në këtë rast nuk është shenj konservatorizmi e fanatizmi fetar, por shenja e identitetit, sepse ndërrimi i saj dhe konvertimi në fenë e pushtuesit serb, do të sillte pasoja katastrofike për popullin shqiptar në Kosovë. Por nga kjo nuk duhet të përfitojnë spekulatorët fanatike që infiltrohen nga thellësia e Lindjes, sepse në këtë rast mbështjellja fetare është në funksion të mbrojtjes së thelbit kombëtar shqiptar. Pra në këtë rast kemi një shkrirje harmonike të gjithë aspekteve të kulturës, dijeve, besimit në një qëllim, çlirimin nga pushtuesi gjakatar serb, dhe këtu feja myslimane në periudhën e pushtimit serb, luajti rol pozitiv. Ndërsa kur një popull krijon e bashkon kombin ndodhet para probleme te tjera, dhe feja në këtë rast nuk është ne atë funksion që ishte në periudhën e formimit të kombit ku mund të losë një rol pozitiv ose negativ.

Duhet të pranojmë se ndryshe nga se po ndodh në Kosove sot (1998), funksioni i fesë në periudhën e Rilindjes e të luftërave për pavarësi ka pasur më së shumti një rol negativ e ka qenë faktor përçarje. Kush e di historinë sado pak duhet ta dijë edhe faktin se Shkodra disa vite para pavarësisë ka qenë para një nate të Shën Bartolemeu, kur qytetarët e rinj myslimanë, si u inkuadruan me forcat turke shkuan për të nënshtruan Malësinë e Madhe por pësuan disfatë. Në kthim nga shpartallimi, këta puthadorë të pushtuesit shkulen të gjitha kryqet e varreve të fshatrave prej nga iknin. Fanatikët katolikë ja shpërblyen me të njëjtën monedhë urrejtje duke var një derr të therur brenda në një xhami e kjo i konfrontoi qytetarët qe u gjenden para një luftë vëllavrasëse, te barrikaduar, madje u vranë disa shkodranë nga të dy krahët, e cila luftë civile u shmang vetëm me ndërhyrjen energjike të Austro-Hungarisë, e cila e kërcënoi Stambollin me shpallje lufte nëse do tu ndodhte gjë katolikëve shkodranë të rrethuar në lagjet e veta. Prandaj kushdo që dëshiron të jap opinione për çështje kaq delikate si kontributi i fesë në krijimin e kombit shqiptar, duhet të ketë lexuar ca faqe nga historia, nga librat me dokumenta, të ketë shfletuar dy-tre gazeta të periudhës se para pavarësisë, “Albanian” e Faik Konicës të paktën, për të parë si ishin punët atëherë dhe të kërkojnë pastaj e te gjejnë nëpër rrënojat e asaj kohe “xhevahiret” që i dha feja e pushtuesit kulturës së popullit shqiptar.

Në qoftë se ndokush dëshiron të ngrejë flamurin e fesë se vet në Internet, e vetmja mënyre komunikimi për shqiptaret në mbarë botën, le të kuptojë se po bën një punë tepër të dëmshme për popullin e kombin shqiptar. Këtu nuk është fjala për të bërë etiketime, si, jo “tradhtar” e jo “fundamentalist” e të tjera shprehje në zhargonet e atyre që kanë një nivel të ulët në argument, por për t’ju bërë thirrje atyre që merren me kësisoj dokrrash, që të heqin dorë nga propaganda fetare që sjell tension e grindje në mes nesh, duke e bëre dasinë fetare molle sherri e grindjesh. Fanatizmi e pasioni i sëmurë në këtë rrugë, sjellin jo vetëm dem shoqëror e ndjellin konfrontime ne mes shqiptarësh, por edhe rrezikun tjetër që në opinionin botëror ne të shfaqemi si një popull islam, dhe sikur kultura shqiptare nuk është kurrgjë tjetër veç kulturë fetare islame.

Ka edhe mënyra të tjera për t’ia nxjerrë sytë vetes, sigurisht, por kjo mënyre është me e mira dhe me e efektshmja për armiqtë tanë në Ballkan të cilët do të dëshironin shfarosjen me rrënjë të kombit shqiptar e në pamundësi të kësaj, të paktën tjetërsimin e paraqitjen si një popull i ardhur nga Azia e Arabia e mbetje të perandorisë osmane. Gjithashtu, është gjithnjë aktual morali që del nga dy shprehje të urta popullore shqiptare të krijuara prej brengës së madhe që ka pas i mjeri popull i ndarë e i përçarë historikisht:
“Një e nga një e thyen fare lehte tufën e shkopinjve.” Dhe “Në shtëpinë e të varurit mos e kujtonit litarin!”. Ju lutem!

Kolec Traboini, Boston, 25 nëntor 1998

SKRIPTOMANIA E NJË MANJAKU KONVERTIT (Fragmente)
Nga Prof. ENGJËLL SEDAJ
(1943-2006)

Në vazhdimin e pestë të shkrimit te tij me titull “Polemikë me maniakë katolikë”, botuar në “Bota sot” (më 12 mars 2000), Abdi Baleta ka përmendur emrin tim, duke thënë se “Rexhepi ka polemizuar fuqishëm pikërisht me 4 njerëz shumë me të njohur se Koleci (Traboini) edhe për aftësi intelektuale, edhe për urrejtje ndaj islamizmit e osmanëve dhe pikërisht me dr. Zef Mirditën, me dr. Engjëll Sedajn, me Ismail Kadarenë dhe me Rexhep Qosen”. Në të njëjtin artikull ky gazetar skriptoman ka pasur guximin të shënonte përsëri emrin tim, por tani duke ia shtuar këtij emri kualifikantin e “tendencave jezuite dhe antikombëtare”, pa dhënë shpjegime më të hollësishme se ku dhe kur kam shfaqur unë “tendenca antikombëtare”. Në të njëjtën mënyrë ai ka vepruar edhe në vazhdimin e shtatë ( 14 mars 2000) të këtij fejtoni, ku ia ka paraqitur lexuesit emrin tim në një renditje më të gjatë emrash, me te cilët (profesionalisht) Vogëlsia ime, pothuajse nuk ka asgjë të përbashkët. Ai i mbetet borxh lexuesit edhe për mungesën e shpjegimit se çka “ ka polemizuar Rexhepi” me mua dhe se kush qenka ky Rexhep (Hoxha), që, së paku, të dihet se me çka merret ky njeri dhe ku qëndron “përparësia” e argumentit të tij në këtë “polemikë”.

Krejtësisht i mangët është dhe dezinformues edhe në vazhdimin e nëntë (më 16 mars), ku përmend emrin tim në lidhje me Nënë Terezen, që nuk ishte objekt i shkrimit tim. Me një fjalë, dezinformimet manipulative në këto shkrime të gjata e të mërzitshme, pa koncept dhe pa përmbajtje serioze, janë tepër të mëdha që të lijet lexuesi pezull dhe me shumë dilema që vijnë nga ky njeri pa përgjegjësi kur e përmend emrin tim. S’do mend se në lidhje me këtë emër (dhe emra të tjerë) ai paraqet shtrembërime dhe qëndrime të pajustifikueshme në çdo pikëpamje, kështu që praktikisht problemet e tij kanë të bëjnë kryesisht me insistimin këmbëngulës të ndryshimit të fakteve historike të popullit shqiptar dhe te rezistencës së tij të vazhdueshme për liri dhe pavarësi në trojet e veta.

E keqja edhe më e madhe është se ky njeri i humbur, këtë paraqitje të emrave bën duke recituar Kuranin (në vazhdimin e dytë të fejtonit) gjerë e gjatë, bash si një maniak i vërtetë, qe reciton rrugës mendime të pa artikuluara e të pakuptueshme, me një dallim të vogël se as maniakët e rrugës (ndër shqiptarë) nuk e kanë zakon t’ i përbuzin kështu librat e shenjtë në luftë kundër te tjerëve. Çka nuk është parë, as nuk është ndier deri më sot, në këtë fejton me një libër të shenjtë në dorë përbuzet gati tërë historia e popullit shqiptar, sidomos emrat më të njohur, siç është emri i heroit kombëtar Skënderbeu dhe emra të tjerë të rezistencës kombëtare për liri, që, s’ do mend, është në kundërshtim me parimet kuranore.

Ç’ është e vërteta, A. Baleta polemizon me Dom Ndoc Nogën dhe Kolec Traboinin, te cilët s’ kam pasur mundësinë ti njihja, ndonëse edhe nga citatet e tyre (që jep vetë Baleta), kuptohet shumë qartë se ata mbrojnë qëndrimin e pranueshme dhe në pajtueshmëri me rrjedhat e zhvillimit historik të popullit shqiptar dhe me idealet e shenjta patriotike të traditës shqiptare. Megjithatë, unë nuk i kam lexuar punimet e tyre (në Internet) dhe këtu nuk mund të jap mendimin tim të plotë përkitazi me qëndrimet e tyre për çështje që interesohet ky gazetar, por do të përqendroj vëmendjen më tepër te ato momente të cilat lexuesit mund t’ i vijnë në mend, kur e lexon emrin tim dhe te ato efekte që do t’ i ketë dëshiruar edhe autori i këtij shkrimi, kur e ka përmendur emrin tim.

…Në këtë pikëpamje mund te shfaq ndonjë mendim konstruktiv, jo gjithaq pse unë jam marrë me këtë çështje, por pse kam konstatuar se në gjithë letërsinë e vjetër shqiptare (pa përjashtim) dhe në burimet e tjera të kohës së pushtimit të egër turk, dëshmohet imponimi me dhunë i fesë së pushtuesit.

Ç’është e vërteta, tema qendrore e A. Baletës në këtë fejton është feja islame te shqiptarët, jo gjithaq si “besim në Zotin”, por më tepër si fe “e përqafuar” me vetëdije të plotë për t’ u mbrojtur nga fqinjët, që kishin tjetër fe, fenë e krishterë, kështu që ai këtu e shikon “rëndësinë dhe rolin shpëtimtar të myslimanizmit në jetën individuale e kombëtare të shqiptarëve dhe dobitë e mëdha që pati kombi shqiptar nga perandoria Osmane.

“Ky qëndrim mbrohet në kundërshtim me K. Traboinin dhe bashkëmendimtarët e tij se kjo fe, duke qenë fe e pushtuesit, ju ka ardhur shqiptarëve me dhunë dhe atyre praktikisht nuk u ka sjellë asgjë të mirë, por vetëm të këqia. Mirëpo me ketë qëndrim të papranueshëm, sipas Baletës, dalin ata njerëz, të cilët ai i ka quajtur “maniakë kryqëzatash”, sikur këta njerëz të luftonin për idealet në tokën e shenjtë, pra në tokat e huaja e jo për të mbrojtur idealet e tyre në trojet e veta. Duke i krahasuar autorët që i citon ai si kundërshtarë të tezës së tij, pra si “maniakë katolikë”, ose që i takojnë këtij grupi, siç janë, I. Kadare, S. Repishti, M. Frashëri, F. Lubonja. M. Kruja, A. Demaçi, K. Gazideda, K. Resuli, K. Blushi e tj…kuptohet se ai nuk bazohet në burimet e historiografisë shqiptare e as ne rezultatet shkencore të saj, kurse ne çështje teologjike-fetare paraqitet totalisht injorant, nga feja si dhe nga “perandoria” kërkon “dobi” (materiale sigurisht), kurse në punë te fesë së shqiptarëve, thotë ai, “feja e të parëve për të gjithë shqiptarët është paganizmi ( vazh. XI), pastaj krejt dogmatik dhe i pakuptueshëm është kur pohon se “Libri ka zbritur nga qielli” dhe se falja bëhet në gjuhën që zbriti Kurani në tokë”, që në brendinë e saj duhet kuptuar si frenim të zhvillimit të gjuhëve dhe të filologjisë dhe që është në kundërshtim me botëkuptimin (teologjik se Zoti ka krijuar njeriun të lirë (në marrjen e vendimeve).

Qëndrimi i artikullshkruesit dhe porosia e tij – në parim- është shumë e qartë se shqiptarët në të kaluarën e tyre nuk duhej të rezistonin, por duhej t’ i nënshtroheshin pushtetit aziatik, ose, së paku, thotë ai (sipas Imam Alisë) “nevoitet bashkëpunimi i dy individëve, i shtypësit dhe atij që e pranon shtypjen”. Prandaj ata që nuk i marrin parasysh “nga sa kanë thënë shumica e studiuesve për shkaqet e përqafimit masivisht të fesë islame, i besojnë një fantazme që kanë përhapur urryesit e islamit” (vazhdimi i katërt). Dhe kjo porosi aktualisht – përsëri në parim – mund ta ketë vetëm një kuptim, se meqë shqiptarët atëbotë e kanë pranuar fenë e pushtuesit dhe nuk kanë pasur nevojë të rezistojnë, ata duhet edhe sot të pranojnë fenë e pushtuesit (sepse pushtuesi prej pushtuesit nuk bën shumë dallim) dhe të heqin dorë nga zakonet (fetare e etj.) e tyre, sepse rezistenca nuk sjell dobi: rezistenca e atyre që nuk kanë pranuar fenë islame.

Meqë me kohë është dashur të veprohet kësisoj, por të pranohet feja e pushtuesit, sipas Baletës të gjithë ata që kanë bërë rezistencë dhe e kanë kundërshtuar “fenë e pushtuesit”, pak a shumë, janë tradhtarë të kombit, duke filluar nga Skënderbeu e këtej. Madje ata që kanë pasur guximin më të madh të rezistonin më tepër, sipas tij, duhen konsideruar tradhtarët me të mëdhenj, sepse qoftë dhe në mënyrë të tërthortë, ata i kanë shërbyer interesave të huaja (grekëve, serbëve e tj. Në vend që t’ u shërbejnë interesave të turqve, përkatësish interesave të përbashkëta turko – shqiptare )…

Me fjale të tjera, njerëzit që kanë luftuar kundër turqve aktualisht nuk mund të shërbejnë si shëmbëlltyra të kombit, siç iu ka shërbyer për shembull Pjetër Bogdani, Shtjefën Gjeçovi, të cilin e kishin vrarë serbët afër Zymit në 1929, e siç iu ka shërbyer pastaj ky klerikëve të tjerë kosovarë, që në vitin 1930, kishin shkruar promemorien Kombeve të Bashkuara për shkeljen e të drejtave të shqiptarëve në Jugosllavinë e atëhershme.

… Nuk dihet të jetë shfaqur në literaturën shkencore ndonjë mendim tjetër për përhapjen e fesë se pushtuesit turk në trevat tona të Gadishullit Ballkanik veçse me dhunë dhe me motive çkombtarizuese. Lidhur me këtë, Selami Pulaha, historiani i njohur i periudhës osmane, ka konstatuar madje edhe forma të shumta të dhunës, duke thënë se “ për islamizimin e popullsisë shqiptare vepruan edhe faktorë të tjerë social-politikë, si masat shtypëse dhe politike dhe sidomos politika e veçantë që ndoqi pushtuesi osman për të thyer luftën çlirimtare nëpërmjet islamizimit të tij”.( Popullsia shqiptare e Kosovës gjatë shek.. XV-XVI, T. 1983, f. 29). Prandaj, shqiptarët duke u bërë myslimanë nuk bënë as faj as delikt, por pushtuesit e egër aziatikë, kurse detyrë e jonë është ta themi të vërteten historike.

Prandaj paraqitja e efekteve pozitive të fesë së pushtuesit te A. Baleta merr përmbajtje komike dhe zgjon interesim të shtuar si krejt e panjohur në literaturën shkencore, sepse tekefundit, i përngjan atij filmit të vizatuar mbi Tomin dhe Xherin, të cilët në lëvizjet e tret shumë lehtë i kapërcejnë kodrat, bash sikur ky i yni, që i kalon shekujt dhe faktet historike pa asnjë pengesë. Ai e konsideron krishterimin si të huaj, jo vetëm aktualisht, por edhe në te kaluarën, përkundër fakteve historike, se, siç shkruan Kasëm Biçoku, “përbërja shqiptare e klerit katolik dhe shkollimi paraprak i tij në Shqipëri i dhanë besimit katolik tiparet e një feje kombëtare, (Falangat që rrëz. kombin shqiptar, T. 1999, f.10).

Në përcaktimet e qarta të polemizuesve të tij ( S. Repishti, K. Traboini….) për apostullin e shqiptarizmit të M. Barletit dhe të protagonistit të veprës së tij Skënderbeut, A. Baleta jep përgjigje të prerë se pikërisht fajin më të madh për kameleonizëm e ka Skënderbeu dhe në përgjithësi kastriotët që ndërronin vazhdimisht fenë, sepse , shkruan ai, Skënderbeu është “rritur dhe edukuar nën flamurin e Muhamedit”, çka do te thotë se qëndrimi i tij peng nuk do të ketë ndikuar në frymëzimin për vendlindjen, por përkundrazi, sikur të thuash se qëndrimi i Bacës Adem( Demaçi) në burgjet e Serbisë nuk ka ndikuar në shqiptarizmin e tij, por në serbizimin e tij, sepse atje ka mësuar të fliste serbisht mirë…

Për P.Bogdanin madje mendon se, duke u sjellë nëpër Shqipëri në kohën e kryqëzatave, ishte “mashtrues i madh”, kështu që nga këto qëndrime kuptohet çdo gjë, që do të thotë se ky artikullshkrues është – thënë në gjuhën politike -edhe më radikal se Shesheli dhe Zhirinovski. Edhe pse këto qëndrime janë shumë te qarta dhe nuk kërkojnë shpjegime të hollësishme, megjithatë, duhet thënë se A. Baleta është shumë perfid dhe vepron me një taktikë të komunistit të konvertuar në demokrat, duke bërë lajka në diferencimin mashtrues, fort mirë të njohur (në Kosovë) nga serbët, që bënin ndarjen e shqiptarëve ne të ndershëm dhe të pandershëm, duke porositur“të dëgjojmë katolikët besimtarë e atdhetarë, jo klerikalistët fanatikë ( vazhdimi VI).

Me fjalë te tjera, ai konstaton se “Traboinët dhe te gjithë maniakët katolikë nuk bëjnë gjë tjetër, veçse i shërbejnë strategjisë serbo-greke”, jo vetëm pse kishin shfaqur rezistencë gjatë shekujve për te ruajtur fenë dhe zakonet e tyre, por edhe tani, sepse si të tillë u pengojnë shqiptarëve të tjerë( lexo shqiptareve muslimanë) dhe u vihen ne shërbim grekëve, serbëve, dhe popujve të tjerë evropianë, ata pra nuk janë te krishterë për vete por për të tjerët. Në këtë drejtim ai do ta shoh shqiptarin, siç është vetë dhe çdo ngjarje dhe personalitet historik që nuk përputhet me modelin e tij, e quan të papranueshëm si një fantazmë, kurse patriotizmin evropian (aq te theksuar në programet e të gjitha partive politike) as që e ka parasysh fare. Atë nuk e brengosin as faktet e trilluara apo supozimet e paarsyeshme se gjoja të krishterët do t’ u shërbejnë grekëve e serbëve, sepse, tekefundit, sipas tij, turqit ishin te mirëseardhur edhe për vetë grekët, të cilët gjithashtu “e kishin thirrur pushtuesin osman që tu ndihmonte kundër sllavëve (vazhdimi v).

Vërejtjet tona: Gabimi më i madh ne aspektin metodologjik i A. Baletës qëndron në faktin se ka bërë seleksionimin e literaturës me qellim të arritjes së rezultateve dhe te konstatimeve krejt subjektive përkitazi me çështje në shqyrtim, kështu edhe kur polemizon me më shumë njerëz të njohur në kulturën shqiptare. Për shembull, nuk ka asnjë argument që do ta kundërshtonte qëndrimin( e cituar) e Mehdi Frashërit se “ feja që suellen me vete dhe e përhapen ne Shqipëri turqit osmanlinj ishte fe në kundërshtim me zakonet shqiptare dhe shkaku më i rëndësishëm i mospajtimit te popullit qëndron pikërisht ne këtë pikë( vazhdimi IX).

Apostrofimi i njerëzve vend e pa vend e bën te bindshëm lexuesin se ky njeri nuk mund te përballojë një plejadë te tërë “manjakësh”, siç na quan ai neve, duke filluar nga I. Kadare, si më i njohur, e deri te ata që janë më pak të njohur në letrat shqipe, kurse kryengritjet e vazhdueshme të shqiptarëve kundër turqve për liri dhe pavarësi, nuk i përmend fare, sepse as që citon ndonjë historian (shqiptar).
Botkuptim i gabueshëm është gjithashtu të kërkosh sot efekte pozitive nga një ngjarje (historike) tejet negative që ka ngjarë para disa shekujsh, siç ka ndodhur me pushtimin e vendeve tona nga barbarët aziatikë…Si mund te ketë pasur efekte pozitive apo ndonjë te mirë nga pushtuesit aziatikë, si bartës të injorancës dhe te fesë se tyre te politizuar( e huazuar nga arabët), kur gjatë kohës se pushtimit nuk iu kanë dhënë shqiptarëve të drejtat kombëtare dhe qytetarë?!

Prandaj edhe mund te merret me mend se çka do te thotë per qenien etike dhe etnike shqiptare t’ i takosh pushtuesit, qoftë dhe fetarisht, në kohen kur ishte ne fuqi ligji i sulltan Bajazitit të II (siç shkruan E. Çabej ne parathënien e “Mesharit”), se për botimin e një libri në gjuhen shqipe dënimi ishte me vdekje, kurse shndërrimi i kishave në xhami, sidomos ne ato qendrore me te njohura ne Shqipëri, ishte një praktikë e vazhdueshme. Një prek kishave të para katedrale që kishin shndërruar në xhami turqit para vitit 1575, ishte ajo e Lezhës për të cilën në një dokument të kohës thuhet: “U mor prej turqve kisha katedrale në qytetin e Lezhës dhe e bane xhami pasi i hodhën në lumë eshtrat e te vdekurve të mjerë, dhe kjo gjë shkaktoi kaq shumë dhimbje e vajtim ndër këta popuj sa gjëmimet e tyre arritën deri ne yje”( Cituar sipas: Dekumanta të shek.. XVI-XVII…vëll. II, T.1990, f. 301).

Siç shihet, turqit jo vetëm që nuk mundësuan zhvillimin e vetëdijes kombëtare ndër shqiptarë, por u përpoqën të zhduknin edhe atë që ishte arritur (asnjë libër nga letërsia e vjetër nuk është ruajtur në Shqipëri por ne Itali), kështu që ky popull e ruajti vetëdijen kombëtare në bazë te rezistencës së vazhdueshme antiturke, të organizuar kryesisht nga prelatët e krishterë, për te cilët E. Çabej, ndërmjet të tjerash, thotë: “përveç se barinj shpirtërorë, kanë qenë edhe agjitatorë, dhe pas frymës së kohës, pa ndarë idenë e fesë nga atdheu, në kohen e sundimeve të huaja kanë udhëhequr popullin në luftë për të drejtat e tij, në njërën fushë dhe në tjetrën”, (Studime gjuhësore, IV, faqe 341.).

Këtu qëndron një përparësi e konsiderueshme e shqiptarëve, jo vetëm në krahasim me klerikët muhamedanë , dhe te organizimit fetar të tyre me qendër ne Stamboll, por edhe në krahasim që mund të bëhet me vetë turqit, të cilët nuk e kishin mundësinë e zhvillimit te gjuhës se tyre për shkak te obskurantizmit dhe te militarizmit, kështu që ata vetë qenë te detyruar të huazonin prej nesh( prej evropianëve, pra) edhe shkrimin(e latinicës) dhe ta fusnin në përdorim të dendur më vonë se shqiptarët. Vetëm ky faktori i rëndësishëm, që tregon se ata, pas rënies së Perandorise Osmane, dolën më te varfër se shqiptarët, së paku në punë te alfabetit të tyre, do te mjaftonte që ne t’ i kthehemi kulturës sonë, kulturës evropiane, nga i kanë drejtuar sytë edhe vetë turqit…

Botuar në “Bota sot”, 22, 23 mars 2000, f.15.