Jack Hirschman është një djalë tetëdhjetë e katër vjeç, ndër zërat më të lartë dhe më luftarakë të kundër-kulturës amerikane. Poet, shkrimtar, artist dhe gjithëpërfshirës, poetika e tij është një rrugë e gjatë dhe koherente, e pamundur për t’u ndarë nga jeta e tij e përditshme: midis fjalës dhe jetës, në fakt, ai nuk shënon asnjë distancë, në kërkimin e ethshëm të asaj që ai e përcakton “e vërteta e të qenit”. Lindur në Nju Jork, në Bronx, në rininë e tij ai mësoi në UCLA të Los Anxhelos (midis studentëve tij figuronte gjithashtu një Jim Morrison i caktuar, pastaj kreu i The Doors), nga ku u dëbua për aktivizmin e tij politik kundër luftës: promovonte me maksimumin e votave studentët e mundshëm për t’u regjistruar, për t’iu shmangur atyre larggimin për në Vietnam.
Edhe pse një mik i shumë poetëve të gjeneratës së Beat, Hirschman ndryshonte politikisht nga një lëvizje letrare që ai e quajti një “revolucion borgjez”, edhe një “biznes letrar”, ndërsa ai ishte afër poetëve të tillë si Amiri Baraka dhe lëvizjet radikale si Black Panther Party. Në një intervistë ai vëren se Gjenerimi Beat nuk është një pararojë. Avangarda e vërtetë është e aftë të luftojë kundër padrejtësisë dhe është afër nevojave të të varfërve në botë. Kjo është përgjegjësia e poetëve të vërtetë. Dhe pse i bojkotuar nga tregu botues amerikan, Hirschman ka botuar mbi njëqind libra dhe bëri përkthimet të panumërta, nga nëntë gjuhë të ndryshme, nga autorë si Majakovski, Dalton, Pasolini, Scotellaro, Laraque, Celan, Heidegger, Neruda dhe shumë të tjerë. Duke folur për Pasolinin, në një intervistë të fundit Hirschman deklaroi:
Mendoj se tragjedia më e madhe e poezisë së shekullit të njëzetë ishte vrasja e saj. Pas Pasolinit ekziston një hendek i madh, një gropë gjigante. Shumë në Shtetet e Bashkuara e njihnin atë për filmat e tij, por ai ishte poeti deri në fund. Kinemaja, për më tepër, ishte një vazhdim i poezisë me forma të ndryshme ekspresive. Vdekja e tij ishte një tragjedi e madhe. Frymëzimi i tij komunist e ka çuar atë gjithmonë në anën e të fundit, midis të varfërve, të pastrehëve, emigrantëve dhe të burgosurve të margjinalizuar. Në fakt, ideja e poezisë së Hirschman-it është larg nga sallonet letrare dhe nga akademitë, në fakt zonat e saj natyrore janë rrugët, sheshet, teatrot, qendrat sociale, shkollat, burgjet dhe periferitë.
Aktivizmi i tij militant i kushtoi disa arrestime në Shtetet e Bashkuara, gjë që është vështirë të imagjinohet për një poet ose shkrimtar italian. Shkrimi për të nuk duhet të jetë një gjuhë “e padëmshme”, teorike dhe retorike, por gjithashtu duhet të jetojë materialisht jashtë kontejnerëve në të cilët fjalët janë mbyllur, rregulluar në një rresht të bukur në faqet e heshtura. Zëri i saj i fuqishëm, e ndërthurur shpesh me shtigje të shëndosha dhe ritmike, është një përvojë që ata që kanë pasur shans in dhe pasurinë të jetojnë nuk mund ta harrojnë. Epic është leximi i tij në San Francisko, qyteti ku ai jeton dhe prej të cilit ai u emërua “Poeta Laureato”, të cilën ai ia dedikoi të pastrehëve, duke shpallur vargje të nxehta para një audience prej shtatëqind të pastrehëve.
Por angazhimi i tij më i madh ka qenë gjithmonë ai kundër luftës: Unë kam lindur gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur thuhej “vrisni nazistët”. Unë njoh përvojën e luftës në Vietnam, e luftës në Kore dhe të gjitha luftërat. Dhe luftërat janë një përvojë që nuk duhet përsëritur, favorizuar apo ndihmuar. Kurrë! Në Itali Hirschman ka një bashkëpunim historik me Shtëpinë Poezisë Baronissi (Salerno) dhe librat e tij janë përkthyer nga Raffaella Marzano dhe publikuar nga Botimet Multimedia, gjatë leximeve të tij të shpeshta italiane, realizuar në gjalljen e strukturës shoqërore, janë promovuar dhe organizuar nga Sergio Iagulli, burri i Marzanos. Që nga viti 1992 Sergio dhe Raffaella janë bërë praktikisht familja e tij italiane.
Personalisht kam punuar me Hirschman në disa raste, në shkolla, në burgje, në periferi, me lexime të shoqëruara me ndërveprimit muzikore; por ne kemi punuar edhe në projekte editoriale dhe vëllime, ku të njëjtët të burgosur dhe të burgosura, si SHBA dhe Italia, janë bërë protagonistët kryesorë. Në vitin 2009, së bashku me Sarah Menefee, Bobby Coleman dhe Cathleen Willams, Hirschman themeloi Brigadën Revolucionare të Poetëve. Bëhet fjalë për një organizatë ndërkombëtare të poetëve të angazhuar politikisht dhe shoqërisht, e cila tani ka grupe në qytete të ndryshme: Los Angeles, Albuquerque, Chicago, Burlington, Paris, por edhe Roma, Bari, Pesaro dhe në shumë qytete të tjera italiane. Edhe një grup i të burgosurve dhe të burgosurave formuan një grup në Marche.
Shpesh në mbarë botën, bashkë me gruan e tij Agneta Falk (gjithashtu artiste dhe poete), më 13 dhjetor, Hirschman do të jetë në Baronissi (Komunë italiane e cila në vitin 2008, i ka dhënë titullin “Qytetar nderi”), ku do të festojë 85 –vjetorin e lindjes e “Poetit të Kuq”, një titull tjetër që iu dha atij atij. Me këtë rast, së bashku me të, do të jenë autorë, shkrimtarë, artistë, poetë, miq dhe mike nga e gjithë bota, të cilët do të festojnë humanizmin dhe angazhimin e një njeriu, i cili, megjithëse fajësisht injorohet nga qarqet e mëdha letrare një shenjë e thellë kjo dhe e pashlyeshme në historinë dhe poezinë e këtij shekulli.
JACK HIRSCHMAN
Jack Hirschman (në të majtë) me përkthyesin Janusz
Zalewski al City Lights Bookstore Beats Festival
(San Francisco, 2007).
Në vitin 1972 Jack Hirschman filloi të shkruante poezitë e tij të gjata, Arcanes, të cilat ai i përshkruan si vepra alkimike.
NE JEMI NË RRITJE
poezi
“Ne jemi në rritje, ata nuk janë asgjë,
ne premtojmë solemnisht besnikëri
popujve të botës që ngrihen me ne, për të shkatërruar
oktapodin fashist të ushqyer nga Shtetet e Bashkuara».
***
Gjatë 32 viteve të fundit ai ka shkruar më shumë se 120, dhe mbeti kryesisht i pabotuar deri në publikimin e volumit monumental “The Arcanes”, botuar nga Multimedia editions / Shtëpia e poezisë në anglisht.
DO TË NDALEM VETËM…
(poezi)
“Do të ndalem së shkruari dhe së pikturuari vetëm
do të ndalem së pikturuari dhe së kënduari vetëm
do të ndalem së kënduari dhe do të rri ulur vetëm
do të ndalem së ndenjuri ulur dhe të marr frymë vetëm
Do ta ndal frymëmarrjen dhe do të vdes vetëm
do të ndalem së vdekuri dhe do të dashuroj vetëm
do të ndalem së dashuruari dhe do të shkruaj vetëm »
(nga “Doja që ta njihje)
POEZI:
SHTEG U
Shko me zemrën tënde të thyer.
Nëse mendon se s’e ke një, siguroje.
Për ta siguruar, ji i sinqertë.
Mëso sinqeritetin duke lënë qëllimin
të hyjë jeta, sepse nuk mund, vërtet,
të bësh ndryshe.
Edhe ndërsa përpiqesh të shkosh, më lër të të marr
dhe të tëleckosur
si një letër të postuar
si një sentencë në kuadër
që prisje gjatë gjithë jetës tënde
edhe nëse nuk ke kryer asgjë.
Më lër që të shpie. Lejomë të të thyej, zemrën.
Që të kesh zemrën të thyer është fillimi
për çdo mirëpritje të vërtetë.
Veshi i përulësisë dëgjon përtej portave.
Shiko portat që hapen.
Ndje duart e tua mbi ijët e tua,
goja jote që hapet si një mitër
duke i dhënë jetë zërit tënd për herë të parë.
Shko duke kënduar, duke u rrotulluar për lavdi
që të jetë estetikisht e thjeshtë.
Shkruaj poezi.
Përgatiti e përktheu: Faslli Haliti
