Nga Skënder MULLIQI
Gjatë jetës njeriu ka mundësi t’i nënshtrohet katarsisit pozitiv ose negativ. Një tranformim pozitiv do të ishte i mirë dhe i shëndetshem për të gjithë. P.sh kur njeriu në drrasat e skenës sheh ndonjë tragjedi, ballafaqohet më frikën, padrejtësinë, dhunën e dhembjen, kjo bën që shumë kush të largohet nga teatri nga ndjenjat negative të përejtuar. Edhe nese njeriu ka pasur më parë ndjenja krejt tjera jo bash të mira për tragjeditë e tjerëve ose për përjetimet e tyre jetësore, pas një përjetimi të tillë në skenë apo në ndonjë ngjarje të vertetë, sigurisht së pas këtyre përjetimeve do të këtë një ndryshim pozitiv.
Kur shohim ndonjë film të trishtueshem, ndonjë ndeshje futbollistike, ndonjë ndeshje boksi,… sigurisht së mund t’i nënshtrohemi katarsisit. Katarsis mund të kemi aty për aty, duke ndryshuar mendimin edhe nese më parë kemi qenë të predispunuar që të mendojme ndryshe karshi atyre që i kemi simpatizuar. Shpesh përjetimet tona përputhen më aktorët në skenë, dhe kjo gjë sigurisht na sjellë përpejtime të mira, na sjellë diqka që deri në atë moment as qe e kemi menduar. Kjo është diqka e mirë, e shëndeshtme, diqka qe ne nuk e kemi përjetuar, por e kan përjetuar njerëz të tjerë.Kur vijnë festat e ndryshme sigurisht së njeriu ka ndjenja dhe përjetime shpirtërore pak më ndryshe së herave tjera.
Kemi rastin e kroatit, Slobodan Praljak – i akuzuar si kriminel dhe profiter lufte, inxhinjer, filozof, dramaturg dhe regjisor, i cili në menyrën më dramatike para kamerave e qojë gllenjkën e fundit në Gjykatën e Hagës.Ai e zgjodhi jo rastësisht që në ditën kur iu shqiptua dënimi më burg prej 20 vitësh, në Ditën e Republikës të vendit të tij, ai ngriti gotën vdekjëprurëse më helm. Praljak sigurisht së kishte një katarzis negativ duke mbytur vetën para një audotiriumi të gjerë botëror. Edhe shumë njerëz historikisht kan vendosur për një akt të tillë të dobësisë së tyre momentale shpirtërore ose këtë e kan bërë nga ndjenja e fajësisë, por duke dashur që një akt të tillë monstruoz ta mbulojnë gjaja më pafajësin e tyre.
Sigurisht së Boshnjakët në Bosnje gjatë luftës katervjeqare nuk e kan vrarë vetën, nuk e kan dhunuar vetveten dhe nuk janë masakruar dhe larguar vet masovikisht nga vendi i tyre. Mbi mysilmanet dhe mbi shqiptarët ndodhi gjenocid nga serbet e pranoi këtë fakt kush apo jo. Sigurisht së as Ura e Vjetër e Mostarit nuk ishtë shëmbur vet. Gjatë historisë kemi pasur shumë shëmbuj të kontestimit së cilët kan qenë heronjët e cilët kanë qenë kriminelet e luftës. Për shtetin për të cilin kan luftuar pa marr parasysh krimet njerëzore që i kan bërë, ata janë konsideruar heronjë siç po konsiderohen heronjë edhe kriminëlet serb të cilët kryen vrasje dhe masakra masovike. Kjo është ana më amorale e një shteti që t’i mbrojë ata të cilët vërtetë kan kryer krime njerëzore mbi nacionalitetet tjera.
As të krimineli, Ratko Mlladiq dhe as të shumë kriminelë te tjerë serbe të luftës nuk pamë një katarisis pozitiv, duke kërkuar falje për të gjitha ato fatkeqësi njerëzore e materjale të cilët ua kan shkaktuar popujve të tjerë. Përkunder i kan treguar fytyrat e tyre të vërteta prej kriminelëve, duke treguar kështu se serbosllavet janë më kod gjenetik të prishur. Ata me veprimet tyre e kan irituar dhe kan nxitur reakcione negative në mbarë opinionin e gjerë të botës demokratike. Disa edhe janë tallur me veprimet e tyre të natyrës groteske. Sigurisht së vija ndërmjet tragjedisë dhe komedisë është e hollë. Këtu nuk bëhët fjalë vetëm pë ata të cilët u treguan mizor, por bëhët fjalë për të gjithë njerëzit e mirë të kësaj bote.Mungesa e katarzisit shoqërorë pas secilit gjykim të kriminelëve në Gjykatën e Hagës është i pa justifikueshem.
Tribunali i Hagës pa marr parasysh së nga cili kënd është shikuar si i padrejtë ose i drejtë, duhet të respektohet. Me fjalë tjera katarsa në tragjedinë ballkanike nuk duhet të jetë arsye për urrejtje dhe tragjedi të reja. Do të duhej të groposët etnonacinalimzi serbomadh më ndihmen e botës demokratike, i cili historokisht u solli tragjedi shqiptarëve në tokën e vet. Dhe, kjo logjikë e vjetër pushtuese karshi shqiptarëvë ende po vazhdon. Edhe pas kriminelit Millosheviq po vazhdohet logjika hegjemoniste e qetntikizmit serbë sheshelian në pushtet. Nese hasmitë e vjetra të Francës dhe Gjermanisë u tejkaluan që të dyjat janë anëtare të BE-së, vendet ballkanike më fajin e serbëve, nuk po e tejkalojnë gjendjen e luftës, sikur mos tu ishte mjaftë lufta e cila solli më mijëra viktima.
Katarsa është rast intim, proces i transoformimit përsonal, të cilën duhet ta ndihmojnë mbarë shoqëria dhe kultura. Ne Ballkan po mungon katarza, sidomos minishteteve të dala nga Ish–Jugosllavia. E kjo më së shumti u takon serbëve të cilët u shkaktuan tragjedi dhe dhëmbje të mëdha popujëve të tjerë. Nuk harrohet rrethimi i Sarajevës dhe vrasjët për shumë kohë në këtë qytet të qetnikëve serbë. Nuk ka mundësi kurrë të harrohet gjenocidi më i madh pas Luftës së Dytë Botërore në Srebrenicë ku u vranë dhe masakruan mbi 800 mijë boshnjakë… Nuk harrohen kurrë masakrat gjithandej në Kosovë të forcave policore, ushtarake e paramilitare serbe, si masakra e Reqakut, Mejës, Rahovecit, Qyshkut, Lubeniqit… Të gjithë këto gabime serbet po i relativizojnë duke tentuar që viktimën ta barazojnë më xhelatin ! Serbia për qudi nuk u dënuan për gjenocid e këtë e ka merituar.
Katarsisë pozitiv nuk pamë edhe në Kosovën e pas luftës. Nuk është numri i tyre i vogël, të cilët i kontrubuan luftës, lirisë dhe pavarësisë së Kosovës nga Serbia, por pas luftës u futën në rrugë të pa kokë, duke vrapuar pas të mirave materjale. Harruan së edhe pas lufta kërkon sakrifica të mëdha në shtetndërtim dhe mirëqenje. Pasurimi pa zgjedhur metoda dhe mjete bëri që ata të humbin besimin të populli. Edhe pas gadi 18 vitësh nuk bën katarsisë pozitiv, që do të ishte për të mirën e tyre dhe për të mirën e Kosovës. Duhet të pastrojmë shpirtitn si pakumptësi e kohës, të kuptojnë më në fund së kjo çka po ndodhë është në dëm të qytetarëve dhe të vendit. Shumë kush nga heronjët janë shëndrruar në njerëz qyqarë. Ata të cilët e plaqkitën Kosovën, ata natyrisht jo të gjithë, që qytetarëve dhe rinisë ua kan” lidhë duartë më zingjirë” duke i larguar nga vendi dhe duke i varfëruar… sigurisht së nuk meritojnë më besimin e popullit…
