Brahim Ibish AVDYLI:
(Një shkrim i imi, së bashku me rrëfimet biografike të Muhamet D. Rogovës, “Kronikë e kohëve- Gjenealogjia e familjes Lila-Rogova, që nga paraardhësit, i botuar në SHB “Lena Grafik”, Prishtinë 2021)
Prof. Muhamet D. Rogova më dorëzoi një dorëshkrim të madh, të cilin unë e ndaj në dy pjesë. Pjesa e parë e këtij dorëshkrimi është tani kjo vepër, të cilën e keni për lexim. Ai është i vetmi që më ka ruajtur të mos më përfshijë nëpër përndjekjet e policisë si pjesëtar i grupit të ilegales, për mos më burgjosur edhe mua si pjesëtarët e tjerë të grupit për veprimtarinë ilegale të asaj kohe. Profesori im, Muhamet D. Rogova, më ka përcjellur me recensione në të gjitha veprat, por ai ishte anëtar i Forumit Demokratik në Gjakovë, dhe Kryetar i Forumit të Intelektualëve Shqiptar (FISH) për Degën e Gjakovës dhe anëtar i Kryesisë Qendrore të kësaj shoqate, në Prishtinë.
Por, se cila është kjo biografi e veçantë për familjen Lila dhe Rogova, ju do të mund ta lexoni në këtë vepër. Është gjenealogjia e familjes Lila-Rogova, që nga paraardhësit, Hyseni, Halili dhe që përcillet deri në tetë breza. Këtë vepër e kam titulluar “Kronikë e kohëve”, i cili është vënë si titull, sepse është një biografi që i detyron të gjithë hartuesit e historisë që të shikojnë ndonjëherë këto vepra, dhe të tjera si kjo, madje më të hershme të kohëve, e të rishkruajnë historinë e popullit shqiptar.
Historia do të rishkruhet edhe njëherë. Ajo do të jetë një histori e vërtetë, e bazuar vetëm nëpër fakte, jo me imponim të klasave, të partive, të feve, apo nga një njeriu.
Në radhë të parë, këto shkrime të profesorit tim i kam nëntitulluar “Rrëfime të mbledhura prej pjesëtarëve të familjes Lila-Rogova dhe të shkruara e të sistemuara nga Prof. Mr. Muhamet D. Rogova, me të gjitha karakteristikat e një kronike të kohëve dhe jetën socialo-politike e kombëtare të tyre, në qytetin e Gjakovës apo në viset e tjera mbarëshqiptare, dhe në mërgatën lindore e perëndimore, të cilat mund të shërbejnë për rishikimin e historisë së re, pa diktimin e komunizmit…, në dritën e çështjes shqiptare”. Këtu e merr fillimin historia e veçantë, historia e mirëfilltë e brezave.
Muhamet Damon Rogova ka qenë shumë i njohur në letrat shqipe, i cili u lind në vitin 1944, në Gjakovë. Përveç mësimeve të arsimit fillor, të mesme, Shkollën e Lartë Pedagogjike, ai ka vijuar edhe Fakultetin Filologjik (atëherë është quajtur “Fakulteti Filozofik”) dhe studimet pasuniversitare në degën e gjuhësisë, të cilat i kreu dhe mori titullin “Magjistër i shkencave të filologjike”.
Profesori është marrë edhe me shkrime dhe i ka botuar këto vepra: “Kujtime nga burgu”, “Lojërat popullore”, “Aromë Gjakove”, “Toponimet në Gjakovë/mbiemrat-emrat familjarë”, së bashku me bashkautoren, zonjën Migena Arllati, dhe veprën “Tmerret e përjetuara”, të cilat janë rrëfime për luftën e fundit.
Kjo familje mbiemrin “Lila” e kanë bartur deri në vitet 1955-1960. Atëherë, është ndërruar mbiemri në “Rogova”, për shkaqe që mund të merren me mend.
Stërgjyshi Halil Hyseni ishte martuar me tri gra me të cilat iu kishin lindur katër vajza dhe tre djem. Gjyshi i Muhametit ka qenë Zenuni, djali i parë i Halilit. Me bashkëshorten e tij, Xhemilen, bijë e familjes Spahija, me të cilën e kanë lindur Damonin. E tërë vepra është dramatike, por dramatike është edhe vetë jeta e Damon Zenun Lilës, i cili të gjitha i bashkon: vendlindjen e mërgimin e rrebtë; punëtor i rrallë e i pa shëmbull dhe luftëtar për bashkimin e kombit shqiptar; i gjetshëm për familje dhe i vdekur në vetmi, në Turqi.
Nuk ka lexues që të mos i dhemb në shpirt leximi i kësaj vepre; nuk ka njeri që mos i dhimbset ky njeri! Por, Rexhep Lila bie theror për këtë familje të madhe Lila-Rogova, madje edhe Malushi, kulmi tjetër i asaj tragjedie familjare. Damoni detyrohet të vdes në mërgatë, kur i burgoset djali i tij nga serbo-sllavët, Prof. Mr. Muhamet Rogova. Po të shikojmë vetëm këto raste, të tërë kësaj historie familjare, na zgjohet një dhembje e thellë!…
E di se kjo parathënie nuk e shprehë tërë ate që thotë vetë vepra; që do ta thuanin shkrimtarët e tjerë dhe shkencëtarët, posaqërisht historianët. Ne, jemi përpjekur për të zëmë ate që është më elementare; që është e paevituar, që duhet të themi; që është domosdoshmëri për ta vendosur midis faqeve të kësaj vepre.
Baba Damon, i cili nuk kishte arritur me luftë të realizonte qëllimin për bashkimin e të gjitha tokave shqiptare, por vuajti pasoja të rrebta për idealet e tij kombëtare. Fati e degdisi në Greqi e në Turqi, bashkë me të vëllaun, Halilin, të përcjellë me vuajtje, të përgjithshme të familjes Lila-Rogova, të cilat nuk kishim mundësi që t`i dinim më parë, apo nuk dëshironim të përjetonim fatin e dhimbshëm të tyre.
Autori na e thotë në këtë vepër: “grupet e nacionalistëve shqiptarë”. E ka mirë. Kjo gjë është edhe në përputhje të të qenit real, madje të mekanizmave politike e kombëtare, marrë edhe të luftëtarëve të tyre të asaj kohe, sepse ka qenë kohë e rrepticave të një pas njëshme për të qenë të organizuar, sikurse e tërë bota demokratike. U nisëm me botën, por prapë na i prenë këmbët serbët e sorolopët e tyre dhe na kthyen përsëri, nën kthetrat e tyre. Në këtë mënyrë po shkruhet vetë historia. Popujt do ta rinxjerrin historinë e saj nga librat.
Në këtë libër, përveç ngjarjeve të ndryshme familjare dhe historike të brezave të kësaj familje, është paraqitur edhe trungu familjarë prej tetë brezave, shoqëruar edhe me një album fotografish të disa brezave të kësaj familje.
Ashtu është në të vërtetë burrëria, hirësia, puna dhe lufta e Damonit, dhe e pjesëtarëve të kësaj familje të përshkruara në këtë vepër, japin shumë çka për të kuptuar. Me kaq, ne po e përfundojmë këtë parathënie të librit në shqyrtim. Tani, kjo vepër është juaja. E keni dhe e lexoni me kujdes.
Profesorit tonë i dëshriojmë suksese të tjera më të mëdha!
Rapperswil, shkurt, 2020
