Don Robert Kola
Apostujt dhe pasardhësit e tyre mbahen nga Kisha edhe si “mësues të hirit.”[1] Natyra dhe hiri janë si dy faqe që përbëjnë një fytyrë të vetme në jetë. Nëse mohohet njëra faqe, fytyra gjithmonë dëmtohet. Në Kishë, si dje si sot, ngatërrimi rreth hirit dhe natyrës është përplasja më tronditëse. Duke shkërmoqur herezinë e Pelagijes, e cila shquante veprimin natyror mbi hirin, Shën Augustini i drejtohet me këto fjalë: “Në këtë qëndron rrënja e tmerrshme e gabimit tuaj: ju synoni që të dalloni dhuratën e Krishtit në shembullin e tij, ndërsa dhurata është vetë Personi.”[2]
Mjafton të hidhet një shikim për rreth nesh dhe do të hetojmë së kur hiri ndahet nga Personi i Krishtit, gjithë mësimi, katekeza, edukimi, shpërfaq vetëm moralizim dhe disiplinë.
Shën Gregori i Nazianzenit, si rrallë midis etërve të Kishës, u shqua si mësues i hirit. Me të drejtë ai quhet nga tradita e Kishës: “Teolog.” Këtë titull Kisha e përdori vetëm për Shën Gjonin Ungjilltar dhe Shën Simonin i quajtur Teolgu i Ri. Shën Gregori po ashtu mbahet edhe si “poeti i Trinisë së Shenjtë.”
Vëzhgimet e tij teologjike i thuri sidomos gjatë homelive, në kremtimet liturgjike të mistereve, në bashkësinë e besimtarëve që e udhëhiqte si bari. Nga vatra e liturgjisë mori dritën dhe lartësimin e shikimit në njohjen e Krishtit të Ngjallur. Po në këtë dritë i përflaku edhe besimtarët.
Këtu po shkëpus vetëm pak rreshta nga një homeli e tij të mbajtur në festën e “Dritave” apo të “Shndritjes,” siç quhet në traditën lindore festa e Pagëzimit të Krishtit.
Shën Gregori duke kundruar misterin e Pagëzimit të Krishtit, në të cilin shquhet edhe misteri i ynë i lindjes së re, rreth tij, veçon:
Pagëzimi ose shndritja është shkëlqim i shpirtit.
Është ndërrim i jetës.
Është pyetje drejtuar Hyjit nga ana e ndërgjegjes sonë. (khrs. 1Pj 3, 21)
Kjo shndritje është ndihmë ndaj ligështisë sonë.
Kjo shndritje është zhveshje nga mishi ynë.
Është besnikëri ndaj Shpirtit të Shenjtë.
Është bashkim me Fjalën.
Është ringritje e përngjasimit tonë, sipas shëmbëllimit të Hyjit.
Është larje e mëkateve.
Është shpërndarje e errësirës.
Pagëzimi është mjet i cili udhëheq tek Hyji.
Është shtegtim së bashku me Krishtin.
Është mbajtësja e fesë.
Është përsosje e mendjes
Është çelësi i mbretërisë.
Është ndërrimi i jetës.
Është zhdukja e skllavërisë sonë.
Është lartësimi i qenies sonë të brishtë.[3]
Në sakramentin e Pagëzimit, Shën Gregori vëren dhuratën dhe hirin më të mrekullueshëm që ofron Hyji. Dhurata e pagëzimit është aq e lartë sa nuk mund të shprehet ndryshe, pos si ajo që mbahet më e “Shenjta e shenjtëve” apo si “Kënga e këngëve.” Rreth saj ai thoshte: “Pagëzimi është hiri më i bukuri dhe më i madhërishmi nga dhuratat e Hyjit. Ashtu siç thuhet për ato gjëra që përmbajnë një kuptim të lartë, si fjala vjen: “Shenjta e shenjtëve” apo “Kënga e këngëve”, ashtu edhe pagëzimi është shndritja më e shenjta ndër të gjitha të tjerat që qëndrojnë mes nesh.
Thirret me emërime të ndryshme, ashtu si edhe vetë Krishti i cili e dhuron këtë të mirë. Edhe dhurata e tij, po ashtu, thirret me emra të ndryshëm, qoftë për gëzimin e madh që na shkakton, kur e pranojmë, qoftë për të mirat e shumëllojshme që vijnë prej tij dhe nxisin kënaqësinë e thurjes së shumë emërtimeve, ndaj kësaj dhurate.
Ne e quajmë dhuratë, hir, pagëzim, lyerje, shndritje, veshje e pashkatërrueshmërisë, larje e rilindjes, vulë. Pra, gjithë ajo çka është e çmueshme: dhuratë, sepse është dhuruar falas; hir, sepse jepet pranë asaj që mbesim borxhli; pagëzim, sepse mëkati është varrosur në ujë; lyerje, sepse është e shenjtë dhe jepet falas; shndritje, sepse është e shkëlqyer; veshje, sepse është veli që mbulon marrëzinë tonë; larje, sepse pastron; vulë, sepse është roja dhe shenja e Atij që sundon mbi ne.
Pagëzimit, së bashku me ne, i gëzohet edhe qielli. Edhe engjëjt kremtojnë, pasi janë të ngjashëm me natyrën e shkëlqimit të tij. Pagëzimi është ikona e lumturisë së amshimit.“[4]
Duhet theksuar, jo dhe pa dhimbje, që në teologjinë perëndimore (nisur nga shek. VIII), filloi të zbehet teologjia mistagogjike, pasojë e të cilës, ndër të tjera, ishte dhe humbja e kuptimit që kishte simboli: në Perëndim duke u nisur nga kjo periudhë, simboli filloi thjesht të mbahej vetëm si një shenjë (signum) dhe në traditën latine përkthehej si “indicia.”[5] Kuptimi semantik i shenjës do të ndikojë dhe në kuptimin e përmbajtjes teologjike të sakramentit. Duke qenë se “logjika e shenjës kërkon saktësimin e përfshirjes të një realiteti, ndërsa ajo e simbolit kërkon të përfshijë shumësinë e kuptimeve,”[6] ndikoi që në traditën perëndimore teologjia e sakramentit të përqendrohet vetëm rreth natyrës së saktësimit të tij.
Të kujtojmë vetëm diskutimet rreth saktësimit të formës dhe materies së sakramentit, duke lënë në harresë gjithë poliseminë e kuptimit që ofron simboli. “Shenja kërkon të përkufizojë dhe të përmbyllë një njëmendësi, ndërsa simboli hap horizonte të pambarueshme, përfshin nduar-nduarshmërinë e kuptimeve dhe ka natyrë polisemike […] Asnjë koment nuk mund të përfshijë dhe të përmbyllë kuptimin e shumëfishtë që përvijon simboli i pagëzimit i pranuar në emër të Atit e të Birit e të Shpirtit të Shenjtë, apo të gostisë eukaristike në të cilën Jezusi thotë: “Ky është korpi im që do të flijohet për ju, merrni e hani.”[7]
Kisha ka ruajtur edhe në traditën tonë perëndimorë në Ritualin romak të Pagëzimit, disa prej tropareve më të lashta të Kishës, në të cilat këndohet dhe madhërohet aq thellë dhe bukur hiri i Pagëzimit. Në njërin prej tropareve, Kisha i këndon gurrës së Pagëzimit:
Kjo është gurra e jetës që mbarë botën ujit
e që buron prej varrës së Krishtit.
Shpresoni në Mbretërinë e qiellit
ju që u rilindët nga ky burim.[8]
Sa thellë e dëshmoi këtë edhe martiri, Vinçenc Prennushi, i cili duke i kënduar dhuratës së fesë, në një poezi të veten, shquan gjithë dritën e saj që nuk fiket as në salvime të tmerrshme. Poeti dhe martiri, ndër të tjera, i këndon hirit që pranoi në pagëzim:
N’ ditë t’ Pagzimit me i’ petk bore
M’ a mloi shtatin kuer kjeçë fmi,
E me ‘i rreze, qi kurr s’ shkimet
M’u ba drit n’ t’ tana salvimet.[9]
Simboli është “epifani e një misteri”[10] dhe “i përket universit të parabolës,”[11] kundrimi dhe përsiatja përmes mendësisë së simbolit nuk lejon “kurrë të fiket zjarri i vatrës mistike të jetës.”[12]
Pra, pagëzimi është hir, është shndritje shpirtërore; me këtë akt hapen rrugët e lidhjes së drejtpërdrejtë me dashurinë e Hyjit dhe të Birit të tij, Krishtit: Dashuria jote le të jetë ngushëllimi im, sipas premtimit që i bëre shërbëtorit tënd; hapen mundësitë e njësimit me Të, të banimit në shtëpinë e tij, siç thuhet në Psalmin:
“Lum ai që banon në shtëpinë tënde:
i këndon pa fund lavdet për ty” (Ps 84, 5)
ose
E mira ime është të rri pranë Hyjit;
në Zotin tim unë e kam strehimin (Ps 73,28).
Me pagëzim zë fill jeta drejt dashurisë së mirëfilltë ndaj Krijuesit: Hyj, sipas dashurisë sate, ma jep jetën. (159); Ai bëhet mirëfilli tenda jonë e shpëtimit, jo vetëm gjatë jetës sonë tokësore, po edhe në botën e përjetshme.
Pra, me pagëzim shënohemi si të shenjtë, si thoshte Nëna jonë Tereze: “Duhet të bëhemi të shenjtë jo pse duam të ndihemi të shenjtë, po pse Krishti duhet ta jetojë jetën e vet në mënyrë të plotë në ne […] Shenjtëria është bashkimi me Zotin, në lutje e në aksion”.
[1] SHËN ATANAZI, Letrat Pashkore, në Liturgjia e Orëve II, Qendra Don Bosko, Tiranë – Shkodër – Prishtinë 2006, f. 287.
[2] S. AGUSTINUS, Contra Iulianum. Opus imperfectum, 1002.
[3] GREGORIO DI NAZIANZO, Tutte le Orazioni, përkth., në it., C. Moreschini, Bompiani, Il Pensiero Occidentale, Milano 2002, f. 923.
[4] GREGORIO DI NAZIANZO, Tutte le Orazioni, f. 924.
[5] A. M. ORSELLI, Controversia iconoclastica e crisi del simbolismo in occidente fra VII e IX secolo, në: Culto delle immagini e crisi iconoclasta, Quaderni di synaxis, EdiOfts 1986, f. 116.
[6] M. SCOUARNEC, I simboli cristiani, Milano 2000, f. 13.
[7] Po aty, f. 13.
RENDI I PAGËZIMIT PËR FEMIJËT DHE RENDI I KREZMIMIT, Boton: Konferenca Ipeshkvore e Shqipërisë, f. 92.
[9] ÁT VINÇENC PRENNUSHI, Gjeth e lule, Botime Françeskane, Shkodër 2006, f. 140.
[10] G. DURAND, L’uomo religioso e i suoi simboli, në: Le origine e il problema dell’homo religiosus, Vol., 1, në përkujdesje të J. Ries, JacaBook, Milano 1989, f. 84.
[11] Po aty., f. 84.
[12] J. HUIZINGA, L’autunno del Medio Evo, Firenze 1966, f. 287.
